79-با ارزش ترین و کم ارزش ترین علم از نظر نهج البلاغه ، چه علمی است ؟

پاسخ :

• علم را از جنبه های مختلفی می توان مورد ارزیابی قرار داد ، از یک منظر می توان گفت : علمِ ارزشمند علمی است که برای دنیا و آخرت انسان مفید باشد ؛ هم ارزش مادی داشته باشد و هم ارزش معنوی به تعبیر دیگر : دانشی باشد که هم بتواند مشکلات زندگی مادی انسان را برطرف نماید و هم بتوان از این علم در جهات انسانی و خدا پسندانه بهره گرفت ، و اینکه در دعا وارد شده که از علمی که سودمند نیست به خدا پناه برده می شود ( اللهم انّی اعوذ بک ... من علمٍ لا ینفع ) به این معنا است که : دانشی نه به سود دنیای انسان باشد و نه به سود آخرت او ( البته با توجّه به شرایط هر فرد )
• از سوی دیگر از نگاه نهج البلاغه می توان نوع دیگری از ارزش گذاری را برای علم داشته باشیم ، به این معنا که اگر به علمی ، عمل کنیم آن علم با ارزش خواهد شد و اگر به مقتضای آن علم عمل نکنیم ، ارزش آن علم را پایین آورده ایم (1) و اینکه از اصطلاح عالِمِ بی عمل استفاده می شود ، ناظر به این جنبه ی از علم است ، که فردی علمی دارد که این علم بی خودی خود علم ارزشمندی است ولی چون این فرد ، به علم خود عمل نمی کند ، این علم را بی ارزش نموده است . به عنوان نمونه : کسی که می داند ، خوردن غذایی برای او ضرر دارد  ، یا نوشیدن مایعی برای او زیان بار است ، امّا آنها را بخورد و بیاشامد در حقیقت به علم خود عمل نکرده و ارزش دانش خود را پایین آورده است .

-------------------------

1-حکمت 92 (أَوْضَعُ الْعِلْمِ مَا وُقِفَ عَلَى اللِّسَانِ-  وَ أَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِی الْجَوَارِحِ وَ الْأَرْکَانِ ) ( نهج ‏البلاغة (صبحی ‏الصالح)  صفحه‏ ى 483 )